temat 9- METODY, FORMY I SRODKI KSZTALCENIA

Temat nr 9 , Techniki ,formy i środki kształcenia.

Proces kształcenia jest realizowany za pomocą różnych form organizacyjnych kształcenia, a o efektach pracy decydują nie tylko środki i metody, ale również różne rodzaje zajęć dydaktycznych. Formy organizacyjne wskazują jak organizować pracę dydaktyczną.

typowe dla naszego systemu kształcenia są: lekcja,praca domowa, koła zainteresowań , prace domowe.

Lekcja - Lekcja to podstawowa jednostka formy organizacyjnej nauczania, podczas której nauczyciel w ściśle określonych ramach czasowych prowadzi zajęcia ze względnie stalą grupą uczniów, czyli klasą, zgodnie z planem zajęć, stosując różne metody i środki dydaktyczne, chcąc osiągnąć założone cele kształcenia.

Kupisiewicz wyróżnił trzy podstawowe kryteria podziału tych form:

       1.  liczba uczniów uczestniczących w procesie nauczania - uczenia się

 2.  miejsce uczenia się (muzea,wycieczki,rajdy)

 3.  czas trwania zajęć dydaktycznych

Części składowych lekcji:

1.         Część powtarzająca - służy przypominaniu, rozszerzaniu i powtarzaniu opanowanego już materiału, sprawdzaniu pracy domowej oraz przygotowywaniu się do nowej lekcji

2.         Część postępująca – podanie tematu przez nauczyciela i postawienie celu lekcji

3.         Część zbierająca - ma za zadanie zebrać w całość i uporządkować wiadomości uzyskane przez uczniów, oraz ułatwić zapamiętanie .

Typy lekcji

Powtórzeniowa- powtarzanie poznanego już materiału

Ćwiczeniowa- ćwiczenie praktycznej strony lekcji 

Wycieczkowa- lekcje w terenie

Laboratoryjna – zajęcia w laboratorium- tworzenie własnych projektow, doświadczeń

Ogólna- główna formę lekcji, jej struktura wygląda następująco:

1.         organizacja klasy – sprawdzenie obecności

2.         kontrola pracy domowej i przygotowani e do nowej lekcji –

3.         przeprowadzenie nowej lekcji

4.         podsumowanie nowych wiadomości

5.         zadanie pracy domowej

Fazy lekcji

            Faza przygotowawcza, czyli przygotowanie uczniów do procesu uczenia się na danej lekcji poprzez określenie celu danej lekcji :

§          przygotowanie warunków niezbędnych do działania uczniów na lekcji

§          ustalenie planu wykonywania działania

2.         Faza wykonawcza, czyli proces uczenia się

3.         Faza kontrolna, obejmująca:

§          porównanie uzyskanych wyników działania z jego celem i planem

§          wprowadzenie korekty, jeżeli efekt działania nie jest w pełni zgodny z założonym celem i planem,

Czynności lekcyjne :

1.         czynności przygotowawcze (sprawdzanie pracy domowej lub kontrola i ocena wyników niektórych uczniów, ewentualne powracanie do problemów z poprzednich lekcji.

2.         czynności podstawowe ( ich rodzaj jest zdeterminowany przez dominującą funkcję dydaktyczną lekcji)

3.         czynności końcowe ( czyli utrwalenie nowego materiału, zadanie pracy domowej)

Rodzaje lekcji:

Lekcja podająca - Służy do opracowania obszernego materiału, który należy zrealizować w trakcie jednej lekcji. Zaletami tej lekcji jest prosta struktura i szybkie przekazanie uczniom gotowej wiedzy do zapamiętania. Wadą natomiast jest mała aktywność i samodzielność uczniów.

Lekcja problemowa - w procesie uczenia się powinno przede wszystkim występować myślenie, czyli rozwiązywanie problemów. Może występować ona w każdych warunkach, o ile treści nauczania się do tego nadają. Myślenie ma postać odkrywania, co wymaga twórczej i aktywnej postawy uczniów

Lekcja ćwiczeniowa - lekcja ta ma za zadanie rozwijanie sprawności intelektualnych oraz praktycznych. Można wyróżnić dwie główne fazy:

• Orientacyjna - czyli przekazywanie teorii
• Operacyjna - czyli praktyka

Lekcja eksponująca - lekcja ta kształtuje postawy i uczucia. Stosuje się ją przede wszystkim przy nauczaniu języka ojczystego, przedmiotów artystycznych oraz historii.
chodzi głownie o eksponowanie szeroko rozumianych wartości etycznych estetycznych, moralnych i społecznych.

Formy pracy uczniów:

Praca jednostkowa - uczeń realizuje zadania dydaktyczne indywidualnie

Praca zbiorowa - Obejmuje jednocześnie wszystkich uczniów w klasie i wszyscy oni uczestniczą w procesie nauczania.

Praca grupowa - wszyscy uczniowie w klasie są zaangażowani aktywnie w pracę związaną z tematem lekcji. Grupa staje się niezastąpionym narzędziem budzenia aktywności i samodzielności uczniów, wdrażania ich do współdziałania, przemyślanego podziału zadań, a także racjonalnej organizacji pracy.

Środki dydaktyczne:

Środki dydaktyczne są to przedmioty, które dostarczając uczniom określonych bodźców sensorycznych. Środki te ułatwiają im pośrednie i bezpośrednie poznanie rzeczywistości

PODZIAŁ ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH:

      Środki proste:

a. słowne

b.proste środki wzrokowe

Środki złożone

  a. mechaniczne

 b. środki słuchowe

 c. środki automatyzujące proces uczenia się

źródła:
1. F. Bereźnicki , Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2007
2. J. Półturzycki, Dydaktyka dla nauczycieli , Toruń 1999

10. Pokaz projektów edukacyjnych z wykorzystaniem wybranych metod i strategii

Czym jest projekt edukacyjny?

Jest to dobrze zaplanowany cykl działań, związanych z realizacją treści programowych, które są realizowane przez grupę uczniów, indywidualnie lub zespołowo. Jest to przedsięwzięcie o dużej złożoności, ograniczone czasowo i mające charakter interdyscyplinarny.

Istota metody projektu to:

Samodzielna praca uczniów mająca służyc realizacji określonego przedsięwzięcia opartego o wcześniej przyjęte założenia.

Cechy charakteryzujące projekty edukacyjne:

- posiada własny tytuł
- ma niepowtarzalny charakter
- jest działaniem celowym i ma przynieśc określony rezultat
- jest przedsięwzięciem złozonym, wykraczającym poza ramy jednego przedmiotu
- jest innowacyjnym przedsięwzięciem, które wymaga odmiennych od dotychczas stosowanych metod działania oraz efektywniejszego komunikowania się i współpracy
- znajomośc przez uczniów zasad i form prezentacji, wyników swojej pracy oraz kryteriów i sposobów jej oceny

Rodzaje projektów edukacyjnych:

1) Projekty indywidualne
2) Projekty badawcze
3) Projekty grupowe
4) Projekty działania

Ze względu na przedmiot pracy oraz możliwość publicznej prezentacji jej

     efektów można przyjąć, iż istnieją dwa rodzaje projektów edukacyjnych.

§  Projekt badawczy – polegający na zebraniu i usystematyzowaniu informacji o pewnych zagadnieniach. Efekty pracy w projekcie badawczym uczniowie opracowują w formie rysunków , albumów , wywiadów , gier itp., które następnie prezentują.

§  Projekt działania lokalnego – polegający na podjęciu jakiejś akcji w środowisku lokalnym lub w szkole. W projekcie działania lokalnego prezentacja jest możliwa bezpośrednio w miejscu działania , czyli np.: w terenie, natomiast w szkole można zaprezentować zdjęcia , ilustracje pokazujące zmiany jakie zaszły w wyniku podjętych działań.

      Projekt edukacyjny jest szansą na uczynienie z procesu uczenia się wspólnej

      zabawy i pracy na gruncie znacznie bliższym niż treści zawarte

      w podręcznikach szkolnych.

Stanowisko nauczyciela w realizacji projektów edukacyjnych:

- kluczową rolę dla nauczyciela stanowią zainteresowania i motywacje uczniów
- potrafi w idealny sposób połączyc zarówno pracę umysłową jak i działania praktyczne
- jasno określa, które ze zdobytych umiejętności i wiadomosci sa przydatne
- kładzie nacisk na samodzielną i odpowiedzialną pracę uczniów

Stosując metodę projektów rozwijamy u uczniów wiele

umiejętności:

Korzystanie z różnych źródeł informacji;

Operowanie informacją ( dobór, selekcja, ocena);

Podejmowanie decyzji;

Poczucie odpowiedzialności;

Ocenianie i samokontrola;

Dostrzeganie i formułowanie problemów;

Rozwiązywanie problemów(myślenie twórcze)

Umiejętności uczniów

Organizacji pracy: planowania, podziału zadań;

Współdziałania, rozwiązywania konfliktów;

Wyrażania własnych opinii i słuchania opinii innych

osób;

Komunikowania i i innych umiejętności

interpersonalnych;

Prezentowania własnej pracy;

Dyskutowania, sporządzania pisemnych opracowań;

Doboru i wykorzystania posiadanej i zdobywanej

wiedzy potrzebnej w realizacji projektu.

  STRUKTURA PROJEKTU

W metodzie projektów możemy wyróżnić określone etapy:

a.       Wybór tematu , zagadnienia.

b.      Określenie celów projektu.

c.       Zawarcie kontraktu.

d.      Opracowanie planu projektu i harmonogramu działań.

e.       Realizacja projektu.

f.       Prezentacja projektu.

g.      Ocena projektu

Metody nauczania najczęściej stosowane przez nauczycieli.

 Wykład

Wykład jest główną formą przekazywania wiedzy w procesie kształcenia w szkole wyższej. Wywodzi się jeszcze z tradycji średniowiecznych uniwersytetów. Podstawowa forma wykładu, bezpośrednie przekazywanie wiedzy w kontakcie z odbiorcami, nie uległa bowiem większej zmianie.

 DYSKUSJA

To metoda nauczania polegająca na wymianie zdań między nauczycielem a uczniami lub między samymi uczniami, niezależnie od tego, czy wypowiadane kwestie stanowią poglądy własne uczestników, czy też odwołują się do opinii innych osób.

Burza mózgów

 Burza mózgów jest jedną z tzw. metod heurystycznych. (metoda znajdowania rozwiązań, dla której nie ma gwarancji znalezienia rozwiązania optymalnego, a często nawet prawidłowego) Są to metody twórczego rozwią­zywania problemów. Charakteryzuje je wykorzystanie intuicji do rozwiązywania problemów oraz praca zespo­łowa.

POGADANKA

Pogadanka to dialog nierówno prawnych stron: nauczyciela, który w zasadzie stawia pytania różnie rozbudowane i ucznia który odpowiada

Metody inscenizacyjne

Istota tej metody polega na inscenizacji pewnego zdarzenia, w której to inscenizacji część uczniów przyjmuje na siebie role osób występujących w tym zdarzeniu, a pozostali są obserwatorami. Po inscenizacji rozpoczyna się dyskusja, w której wyniku powinno dojść do wspólnej uzgodnionej oceny zainscenizowanego problemu.

Praca z książką

 czyli rozwijanie umiejętności samodzielnej pracy i samodzielnego uczenia się. Ważna umiejętnością, jaką winni osiągnąć uczniowie jest umiejętność samodzielnego wyszukiwania źródeł wiedzy.

Źródła :
Krzysztof Kruszewski, Metody nauczania; Nauczyciel jako kreator programu, w:Sztuka nauczania, Warszawa 2005

http://www.latann.republika.pl/page25622129147cc802448167.html

Patocka B., Nowak L., Projekty edukacyjne, poradnik dla nauczycieli, Kielce 2002 

Temat 8: Metody i strategie kształcenia- projektowanie działań edukacyjnych z wykorzystaniem poszczególnych metod i strategii kształcenia

Pod pojęciem metody nauczania rozumie się czynności nauczyciela, dzięki którym

wprowadza on do lekcji wiadomości i kieruje ich obiegiem. Nauczyciel stosując różnorodne

metody nauczania ukierunkowuje i wspomaga proces uczenia się,dzięki czemu w wiadomościach, umiejętnościach i systemie wartości ucznia następują

planowe zmiany

Podział według W. Okonia:

- metody asymilacji wiedzy (zwane też podającymi) np. pogadanka, wykład, dyskusja

- waloryzacyjne ( eksponujące) np. kierowanie kształtowaniem się wartości

- metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy np. gry dydaktyczne

- praktyczne.

Pogadanka - nauczyciel kieruje rozmową z uczniami zmierzając do osiągnięcia znanego sobie celu, tak krok po kroku uczniowie przechodzą ze stanu niewiedzy w stan wiedzy.

Wykład - Wykład jest główną formą przekazywania wiedzy w procesie kształcenia w szkole wyższej. Wywodzi się jeszcze z tradycji średniowiecznych uniwersytetów. Podstawowa forma wykładu, bezpośrednie przekazywanie wiedzy w kontakcie z odbiorcami, nie uległa bowiem większej zmianie. Dominują raczej formy werbalne przy niezbyt aktywnej postawie studentów.

Praca ze słuchaczami – bardzo ważną rolę w tym odgrywa  emocjonalne zaangażowanie wykładowcy, środki wzrokowo słuchowe, urozmaicenie roli słuchaczy, ułatwianie notowania.

Dyskusja - To metoda nauczania polegająca na wymianie zdań między nauczycielem a uczniami lub między samymi uczniami, niezależnie od tego, czy wypowiadane kwestie stanowią poglądy własne uczestników, czy też odwołują się do opinii innych osób. Temat dyskusji może  być niekiedy kontrowersyjny i wzbudzać zainteresowanie uczniów - nie może to być problem oczywisty dla uczniów ani zupełnie im obcy. W wyniku dyskusji nie trzeba wcale dojść do jednej odpowiedzi, chodzi raczej o dogłębne omówienie wybranego problemu z różnych perspektyw.

Praca z książką - Rozwijanie umiejętności samodzielnej pracy i samodzielnego uczenia się. Ważną umiejętnością, jaką winni osiągać uczniowie jest umiejętność samodzielnego wyszukiwania źródeł wiedzy.

Metoda problemowa:

1. Wytwarzanie sytuacji problemowej
2. Formułowanie problemów i pomysłów ich rozwiązania
3. Weryfikacja pomysłów rozwiązania
4. Porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach o charakterze praktycznym, bądź teoretycznym

Metoda symulacyjna - Modelem jest tutaj inscenizacja np. wydarzenia historycznego, w którym rolę odgrywają uczniowie posiadający potrzebną do tego wiedzę. Jej przebieg i reguły zależą od nauczyciela.

Metoda biograficzna - Czyjaś biografia jest tutaj opisem sytuacyjnym. Na jej podstawie uczniowie wyciągają wnioski i próbują rozwiązać fikcyjne problemy.

Metoda sytuacyjna - Czyjaś biografia jest tutaj opisem sytuacyjnym. Na jej podstawie uczniowie wyciągają wnioski i próbują rozwiązać fikcyjne problemy.

Gry dydaktyczne - Metody, które organizują treści kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji lub procesów, którymi uczniowie mogą manipulować.

Burza mózgów - Burza mózgów jest jedną z tzw. metod heurystycznych. (metoda znajdowania rozwiązań, dla której nie ma gwarancji znalezienia rozwiązania optymalnego, a często nawet prawidłowego) Są to metody twórczego rozwiązywania problemów. Charakteryzuje je wykorzystanie intuicji do rozwiązywania problemów oraz praca zespołowa. Metoda ta jest bardzo przydatna w szukaniu rozwiązań dla problemów powstających np. przy wdrażaniu systemu jakości.

żródła:
W.Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa, 1996.
K. Kruszewski  Sztuka nauczania, tom I, Warszawa, 2005.

Temat 5: Program i treści kształcenia

Program nauczania jest podstawowym dokumentem określającym  obowiązki i prawa nauczycieli.

Uporządkowany przez specjalistów zbiór tematów z wybranych dziedzin wiedzy i życia, przydatny dla nauczania.

Podstawy programowe:

Są zasadniczym aktem prawnym regulującym działania edukacyjne

Określają jakim celom służyć i jakie zadania realizować

Zawierają także kanon podstawowych treści nauczania; precyzują, jakie sprawności i umiejętności powinien opanować uczeń w toku kształcenia

•       Wskazują jakim postawom powinno sprzyjać nauczanie i wychowanie szkolne

•       Stanowią ,,punkt wyjścia do opracowania programów nauczania poszczególnych przedmiotowych i programów edukacyjnych'' (K. Kruszewski )

Kompetencje w podstawach programowych

   zestaw opanowanej wiedzy nabytych umiejętności oraz ukształtowanych postaw w których dany cykl kształcenia powinien wyposażyć absolwenta

Pojęcie programu najlepiej charakteryzuje jego łaciński odpowiednik:

Curriculum czyli program zakłada więc : cel, drogę do celu i środek realizacji celu

Curriculum w dydaktyce wg Cz. Kupisiewicza pojawiło się na początku lat 70, łączyło się z powstaniem ruchu charakteryzującego go się wielkim optymizmem co do możliwości racjonalnej przebudowy treści nauczania eksponowanych w szkolnictwie za pomocą tego właśnie pojęcia

Treści kształcenia to zbiór planowanych czynności ucznia wyznaczonych przez materiał nauczania i zaplanowana zmianę psychiczną

Koncepcje treści kształcenia
czynnościowa ( proponowany układ nauczanych czynności )

zadaniowa ( określając zadania stawiane nauczycielom i uczniom i uczniom)

rozwojowa ( układ treści niezbędnych do rozwoju uczącego się )

FUNKCJA PEDAGOGICZNA PROGRAMU KSZTAŁCENIA WYRAŻA SIĘ PRZEDE WSZYSTKIM W DOBORZE TREŚCI KSZTAŁCENIA POD KĄTEM WSPOMAGANIA INDYWIDUALNEGO ROZWOJU DZIECKA

1. MODEL ANALITYCZNY - uczyć się by przyswoić

2.MODEL HERMENEUTYCZNY - uczyć się by znaleźć odpowiedz

3. MODEL KRYTYCZNY - uczyć się by zmieniać

4 typy programów szkolnych

Program o nachyleniu społecznym

program, w którym dominująca jest podbudowa, promująca społeczną sprawiedliwość

Program pajdocentryczny -wywodzący się z ideologii wychowania progresywnego . Kładzie się w nim nacisk na gromadzenie doświadczeń płynących z interakcji dziecka ze środowiskiem szkolnym i poza szkolnym .  

Program praktyczny -skierowany na kształtowanie umiejętności wiedzy i podstaw potrzebnych przyszłemu obywatelowi i pracownikowi.

Program tradycyjny-na szczeblu nauczania początkowego kładzie nacisk na naukę czytania, pisania, liczenia, wzbogacony elementarnym wprowadzeniem do geografii, historii i przyrodoznawstwa.

Ukryty program nauczania

to wszystko co czyni szkoła, wpaja mimo to , iż nie zostało zaplanowane i co nie zostało zawarte w żadnym zestawie celów oraz jest istotne wychowawczo.

temat 7 - AUTORSKIE PROGRAMY KSZTAŁCENIA

Wzorzec programu -jest to uporządkowanie elementów programu w całość. Wybór wzorca zależy od przekonań programisty
PROJEKTOWANIE programu kształcenia jest procesem decyzyjnym w trakcie którego projektant podejmuje szereg decyzji:

• zadania , cele ( co uczniowie mają osiągnąć dzięki kształceniu )
• materiał nauczania ( co ma stanowić wiedzę dzięki której uczniowie osiągną założone rezultaty
• proces dydaktyczny ( co ma robić nauczyciel ? , co mają robić uczniowie ? , jak zastosować wyposażenie dydaktyczne ? , jak gospodarować czasem ?)
• ewaluacja programu ( w jaki sposób dowiedzieć sie czy program jest poprawnie jest skonstruowany ?

Wzorzec programu układa się w 2 wymiarach

• -pionowy ( rozłożenie materiału w danym czasie )
• -poziomy ( rozłożenie materiału na zajęcia )

cechy konstrukcyjne wzorca programu :
• Zakres -oznacza ilość i szczegółowość materiału w programie. W praktyce Bardziej skupiamy się na dziedzinie poznawczej, niż na emocjonalnej i psychoruchowej.
• Integracja -oznacza powiązanie rodzajów wiedzy i doświadczeń, które planujemy włączyć do programu. Dzięki temu uczeń zyskuje wiedzę i lepsze zrozumienie materiału.
• Kolejność -oznacza ułożenie elementów programu. W układaniu programu kształcenia bierze się pod uwagę treść
• Ciągłość -dotyczy powracania w programie do określonych zasadniczych pojęć i umiejętności, które zdaniem pedagoga są najważniejsze.
• Wyrazistość -program kształcenia powinien być dopasowany do poziomu klasy. Wiadomości podmiotowe powinny się ze sobą wiązać.
• Równowaga -do zapisywania planu kształcenia należy wziąć pod uwagę każdy element i cechę wzorca w odpowiedniej proporcji i czasie

W opracowaniu autorskich programów szkolnych należy uwzględnić typowe wzorce programu , większość z nich stanowi modyfikację albo połączenie trzech głównych typów wzorca:
a) Wzorce ześrodkowane na materiale:
o Są najczęściej spotykane, ponieważ wiedza jest najważniejsza;
o Zalicza się do nich wzorce: przedmiotowy, ześrodkowany na dziedzinie nauki, pól treściowych, pól korelacyjnych, procesualne.
b) Wzorce ześrodkowane na uczniu:
o Uczeń w centralnym miejscu;
o Najczęściej w klasach początkowych szkół podstawowych, gdzie nauczyciele patrzą na dziecko całościowo, dlatego też w klasach początkowych uczy jeden nauczyciel
c) Wzorce ześrodkowane na problemach:
o Ukierunkowane na treści i rozwój uczniów;
o Ujęcie jednostki w otoczeniu społecznym;
o Treści Dobiera się pod względem charakteru problemów, licząc się z możliwościami, zainteresowaniami i potrzebami uczniów;

Modele kreowania programu dzielą się na kategorie:

Podejście techniczno-scjentyczne:

• - tutaj zaliczane są: behawiorystyczne, menadżerskie, systemowe i akademickie podejście do programu szkolnego
• -wiąże się z rozwojem empiryzmu i rozkwitem nauk przyrodniczych;
• -kreowanie programu owocuje planem albo szkicem na którym strukturyzuje się środowisko dydaktyczne, koordynuje korzystanie z dostępnych materiałów i zasobów

Podejście nietechniczne i niescjentyczne:

• -dominuje subiektywizm, indywidualność, estetyka heurystyki, i to co zachodzi między człowiekiem a jego partnerami i środowiskiem
• -nie ważne jakie są efekty lecz ważny jest uczeń i jego aktywność w procesie kształcenia;
• -program rozwija się i narasta w miarę realizacji i dlatego dokładne planowanie nie ma sensu

Co powinien zawierać program autorski?
I. Wprowadzenie: uzasadnienie potrzeby napisania programu.
II. Wstęp podstawy merytoryczno-metodyczne programu. Treści z zakresu pedagogiki, psychologii i innych dziedzin, których dotyczy.
III. Cele programu własnego: główne i szczegółowe.
IV. Treści kształcenia i wychowania - treści programowe.
V. Metody, formy i środki realizacji programu.
VI. Wskazówki metodyczne. Warunki organizacyjne i specyfika pracy, powinny określać warunki materialne oraz warunki osobowe.
VII. Ewaluacja programu - przewidywane osiągnięcia i formy oceny. To analiza jego treści i analiza osiągnięć.
VIII. Literatura
IX. Załączniki np. scenariusze wybranych zajęć, przykłady zadań, wzory wykorzystanych narzędzi badawczych, ankiet i inne.

Konstruowanie autorskiego programu nauczania składa się z trzech etapów:
1. Etap diagnozy
2. Etap projektowania:
1. Kompetencje autora programu (autor sam wie i ocenia, czy program potrafi skonstruować)
2. Określenie koncepcji programu (określenie koncepcji, nazwy, adresata, poziomu zdolności, umiejętności uczniów)
3. Sformułowanie celów programowych (cele realizowane przez program autorski powinny być dobrze sprecyzowane)
4. Dobór i układ materiału, treści programowych, w oparciu o Podstawę Programową.
5. Ustalenie wymagań programowych, czyli ustalenie oczekiwanych umiejętności dzieci.
6. Obudowa programu tj. podanie metod nauczania, form pracy z dziećmi, środków dydaktycznych, podręczników i innych.
7. Warunki wdrożenia programu to adresaci i ich możliwości, zainteresowania, liczebność grupy, wyposażenie w sprzęt, możliwości finansowe
3. Etap ewaluacji: czyli oceny, określenia rezultatów, efektów oraz wysunięcie wniosków na przyszłość.

źródła:
1. J. Świrko - Pilipczuk , Treści kształcenia ogólnego, w: F Bereźnicki , Dydaktyka kształcenia ogólnego,Kraków 2011

Temat 3: Taksonomiczne ujęcie celów kształcenia

 

Pojęcie taksonomii:

1. Termin ,,taksonomia” zaczerpnięty został z biologii, gdzie oznacza naukę o zasadach klasyfikacji gatunków zwierzęcych i roślinnych

2. Pochodzi z języka greckiego:

   - taksis- układ, porządek;

   - nomos- prawo

3.W dydaktyce pod ,,pojęciem taksonomii celów edukacyjnych” rozumie się hierarchiczne ich uporządkowanie charakteryzujące się :

-         poprawnością terminologii dydaktycznej,

-         zwięzłością i jasnością haseł,

-         zdefiniowaniem kategorii celów ,

-         jednoznacznym powiązaniem poszczególnych kategorii z czynnościami uczenia się,

-         hierarchiczną klasyfikacją od kategorii najniższych do najwyższych.

 

 

Funkcje taksonomii:

1. Są narzędziem zwiększającym ukierunkowanie i skuteczność działań człowieka
Funkcje taksonomii związane są z szerszym kontekstem:

a)      społecznym – jest on związany głownie z aspektem treściowym celów kształcenia, preferowanymi koncepcjami wykształcenia, treścią ideałów wychowania oraz ich zmiennością. Czyli funkcja społeczna pozwala określić cele kształcenia oraz pomaga ustalić ideał wychowania

b) organizacyjnym-  stanowi prakseologiczne zasady przebiegu złożonych, długoterminowych czynności ukierunkowanych na realizację wielu celów. Funkcja organizacyjna umożliwia więc zaplanowanie długoterminowych działań oraz zaplanowanie realizacji celów.

2. Najważniejszym zadaniem taksonomii celów nauczania i wychowania jest porządkowanie, kontrolowanie i wartościowanie cząstkowych osiągnięć.

3. Dzięki taksonomii nauczyciel może uzyskiwać dwa podstawowe rodzaje informacji sterującej:
- informację kategorialną ( jakościową)- obejmuje ona informacje o tym, czy bieżące czynności i ich cząstkowe wyniki zmierzają w kierunku zgodnym z zaplanowanym. 
- informację parametryczną (ilościową) –  pozwala odpowiedzieć na pytania o to, czy zakres , trwałość i struktura

 

 

Koncepcja charakteryzująca cele nauczania:

1. Koncepcje opisowe

a) Sformułowania ogólne (hasła, ideały);

b) Indeksy celów;

2. Koncepcje taksonomiczne

a) Hierarchie poziomów genezy

b) Hierarchie poziomów funkcjonowania

c). Hierarchie końcowych wyników   czynności

 

 

Pojęcie Taksonomicznych celów nauczania (TCN)

Jest to hierarchiczny układ poziomów:

1)      Operacji procesów i czynności umysłowych.

2)      Ruchów, manipulacji i działań.

 

 

Ze względu na liczbę kryteriów respektowanych przez twórcę Nosal wyróżnił dwie grupy TCN:

1. Taksonomiczne jednowymiarowe:

-         Wyniki końcowe uczenia się.

-         Złożoność nauczanych struktur.

-         Geneza czynności umysłowej.

-         Funkcjonowanie systemu operacji poznawczych i wartościujących

 

2. Taksonomiczne wielowymiarowe:

-         Wyniki końcowe, warunki zewnętrzne i wewnętrzne sytuacji uczenia się.

-         Procesy poznawcze, rodzaje materiału i wyniki wewnętrzne uczenia się.

-         Cechy struktury działania, poziomy regulacji psychicznej i stopnie trudności sytuacji.

 

 

     Nadrzędny kryteriów dla identyfikacji wszystkich (istniejących i potencjalnych taksonomii

- Cechy sytuacji dydaktycznej;

- Poziomy organizacji procesów informacyjno-komunikacyjnych uczącego się;

- Typy i poziomy organizacji procesów kontrolno-programujących (regulacyjnych);

- Rodzaje materiału nauczania (treść-forma);

- Typologie wyników końcowych (efektów nauczania)

 

Autorzy taksonomii wyodrębniają trzy dziedziny celów:

- Poznawczą

- Emocjonalną

- Psychomotoryczną

 

DZIEDZINA POZNAWCZA: 

- W tej dziedzinie wzorem jest taksonomia Benjamina Blooma z 1956 roku.
Obejmuje ona sześć kategorii celów:

1)Wiedza: (wiadomości)
zawiera znajomość faktów, sposobów gromadzenia faktów, znajomość terminologii, znaków konwencjonalnych, tendencji rozwojowych, klasyfikacji, kryteriów sprawdzania i oceny, znajomość metod badań stosowanych w danej dziedzinie lub wobec danego problemu, znajomość pojęć ogólnych, struktur, teorii, zasad i praw.

2) Rozumienie: 
obejmuje transfer treści z jednego języka (układu) na inny, interpretacje tych treści oraz ekstrapolację ich. (inaczej prognozowanie (przewidywanie) z przypadków poznanych na całą populację)

 3) Zastosowanie:
- obejmuje stosowanie metod, reguł, pojęć ogólnych

 4) Analiza:
-umiejętność dokonywania podziału całości na elementy, ustalenia hierarchii tych elementów i stosunków między nimi.
Obejmuje analizę elementów, analizę stosunków między elementami oraz analizę zasad organizacji całości

5) Synteza:
tworzenie całości z danych elementów w celu uzyskania nowej struktury. Obejmuje wytworzenie własnego dzieła, opracowanie planu działania oraz stworzenie obrazu całości na podstawie części danych.

6) Ocenianie: 
polega na ocenianiu materiału i metod ze względu na założone cele.
Obejmuje ocenę na podstawie kryteriów wewnętrznych i zewnętrznych

 

DZIEDZINA EMOCJONALNA:

- Opracowali ją: Dawid R. Krathlwohl, Benjamin S. Bloom, Bertram B. Masia. Zawiera ona pięć kategorii:

1)      Reakcja- obejmuje ona takie kategorie jak: zdolność wyróżniania, wyboru, oddzielenia, zakumulowania, przyjęcia, przysłuchiwania się, kontrolowania, wyrażania postawy, przykładu dzielenia się z kimś. W rezultacie uczący się powinien poznać i przyswoić ze zrozumieniem widoki, dźwięki, wydarzenia, układy, kształty, rozmiary, itp   

2)  Działanie - umiejętność dostosowania się do sytuacji emocjonalnej i postępowania zgodnego z założeniem lub oczekiwaniem, aprobowanie działań, dobrowolne zgłoszenie, przeciwdziałanie, wyrażanie aplauzu, wzbogacenie swoich przeżyć wartościowe spędzanie wolnego czasu itp. W rezultacie uczący się powinien poznać i przyswoić ze zrozumieniem widoki, dźwięki, wydarzenia, układy, kształty, rozmiary, itp

3) Wartościowanie - wyrażane jest      w rozumieniu, obronie oraz propagowaniu przyjętych i uznawanych wartości.
Formą aktywności na rzecz uznawanych wartości jest ich obrona wyrażająca się w poleceniach, dyskusjach, zaprzeczeniach, protestach.
Rezultatami tych aktywności staje się członkostwo grup, twórczość artystyczna, muzyczna, przyjaźnie, silne poglądy itd.

4) Systematyzacja wartości - zawiera pojęciowe ujęcie wartości oraz tworzenie systemu wartości.
Posiada ona definiowanie, formułowanie, dyskutowanie, porównywanie, bilansowanie, organizowanie.
Efektami są parametry, kody, standardy, kryteria, systemy, strategie, ograniczenia.

5) Wewnętrzny system wartości- tworzenie się systemu wartości, gdzie występuje podporządkowanie postępowania wartościom (które stają się cechami i kształtują wartości w światopogląd)
Zachodzą tu zmiany wartości i stabilizują wymagania, pojawia się oczekiwanie uznania i wysokiej oceny przez inne osoby  (rówieśników, przełożonych, znajomych, itd.) Wynikiem  tych zmian jest zachowanie, podejmowane wysiłki, stosowane metody, opracowane plany pozwalające sobie radzić, stawiać opór, rozwiązywać konflikty i problemy.

 

Dziedzina psychomotoryczna:

Obejmuje przede wszystkim pobudzenie zmysłowe (etap I), które prowadzi do nastawienia umysłowego i emocjonalnego (etap II), a następnie do działania pod czyimś kierunkiem (etap III). Działania podlegające automatyzacji (etap IV), umożliwiają działania kompleksowe

 

 

Taksonomie opracowane przez polskich twórców:

1. Wincenty Okoń:
Koncepcja Okonia odnosi się głównie do wyników końcowych. Zawiera cztery poziomy celów kształcenia:
- wiadomości o faktach i zależnościach między nimi,
- rozwiązywanie zagadnień teoretycznych i praktycznych,
- samodzielne dokonywanie oceny,
- samodzielne stosowanie wiedzy w nowych sytuacjach.
Poziomy obejmujące te cele kształcenia, które mogą być poddane pomiarowi za pomocą testów dydaktycznych. Stanowią ogólne kryteria oceny efektów uczenia się. Bardzo ważne jest zwrócenie uwagi na samodzielne dokonywanie oceny i stosowanie wiedzy.

 

2. Kazimierz Denek

Denek kładzie nacisk na model wykształconego Polaka. Jego taksonomia obejmuje następujące kategorie:
- wiadomości: obejmują znajomość wszelkiego rodzaju terminologii , aparatury, metod i technik badawczych, procedur badań naukowych itd

- umiejętność dostrzegania zjawisk i formułowania uogólnień: obejmuje umiejętność obserwowania zjawisk, rejestracji spostrzeżeń , klasyfikacji i strukturyzacji pojęciowej itd. 

- umiejętności standaryzowane (stereotypowe): obejmują umiejętność przewidywania zjawisk, formułowania hipotez, budowania modeli i schematów teoretycznych, samodzielnego przeprowadzania doświadczeń itd.

- umiejętności niestandaryzowane (niestereotypowe): jest to umiejętność formułowania problemów teoretycznych i praktycznych, wytwarzania sytuacji problemowej, oceny prawdopodobieństwa rozwiązań problemu, samodzielnego rozwiązywania problemu itd. 

- aktywność społeczno- zawodowa: obejmuje zainteresowanie nowościami nauki i techniki, upowszechnianie nowości, opracowanie i zastosowanie własnych rozwiązań, podejmowanie działań innowacyjnych itd. 

 

3. Bolesław Niemierko wyróżnia:

- Taksonomię celów nauczania

- Taksonomia celów wychowania

- Taksonomia celów praktycznych