Prezentacja 6 Kryteria i teorie doboru treści kształcenia do programów kształcenia

Co to jest program nauczania?

*wg Wincentego Okonia: Przez pojęcie programu nauczania rozumie się zazwyczaj odpowiednio uporządkowany przez specjalistów zbiór tematów z wybranych dziedzin wiedzy i życia, przydatny dla nauczania.

*wg Krzysztofa Kruszewskiego: Książka-dokument normujący czynności nauczycieli, a pośrednio czynności uczniów związane z nauczaniem i uczeniem się określonego materiału oraz prezentująca ten materiał w sposób uporządkowany według przedmiotów nauczania i klas.

Każdy program musi posiadać swoje podstawy, które rozumiane są jako:

* zasadniczy akt prawny regulujący działania edukacyjne,

* określają, jakim celom ma służyć i jakie zadania realizować kształcenie szkolne, wskazując w ten sposób, że całość nauczania ma sprzyjać rozwojowi ucznia, a nie ograniczać się do tzw. realizacji materiału.

Czym są treści kształcenia i jakie są ich funkcje w programie kształcenia?

* obejmują całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki, techniki, kultury, sztuki oraz praktyki społecznej, przewidziany do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole,

* zbiór usystematyzowanych wiadomości, zestaw określonych umiejętności o charakterze wychowawczym.

Funkcje treści kształcenia sformułowane przez Krzysztofa Kruszewskiego:

1) Funkcja Społeczna → zapis umowy społecznej zawartej między rodzicami, a szkołą, określającej obowiązki szkoły: czego, w jakim czasie, ewentualnie w jaki sposób nauczone zostanie dziecko. I właśnie jako umowa może być użyty za podstawę kontroli prawidłowości pracy nauczyciela, szkoły, systemu oświatowego.

2) Funkcja Pedagogiczna → określa w miarę dokładnie, co i jak ma spotkać uczniów w szkole. Normuje ona prace szkoły i zawiera wytyczne, jak zestroić pracę nauczyciela z celami szkoły.

Przed przystąpieniem do tworzenia programu kształcenia, powinniśmy odpowiedzieć sobie na pytanie, jaki cel ma on realizować. Hanna Komorowska wyróżniła 3 modele programu kształcenia:

1) Model analityczny – uczyć się, by przyswoić

→ Wiedza jako obiekt, który należy zdobyć.

Odpowiada na pytanie : Do jakiej wiedzy dążymy? Jak możemy robić to najskuteczniej?

2) Model Hermeneutyczny – uczyć się, by znaleźć odpowiedź.

→ wiedza jako produkt procesu współtworzenia, w którym uczestniczą nauczyciel i uczeń.

Odpowiada na pytanie : Jak porozumiewać się ze sobą, współtworząc świat…?

3) Model Krytyczny – uczyć się, by zmieniać

→ Wiedza jako uzyskanie możliwości zmiany otaczającej rzeczywistości i modyfikacji zastanych sytuacji.

Odpowiada na pytanie : Jak zmieniać świat ?

Jak skonstruować wzorzec nauczania?

1.Upewnij się, że zrozumiałeś sens danego kursu (w obrębie zadań szkoły lub okręgu szkolnego),

2 Upewnij się, że rozumiesz cele kursu i w jakim pozostają związku z wytycznymi krajowymi, regionalnymi lub okręgu szkolnego,

3 Ustal, o co głównie chodzi: treść nauczania, potrzeby uczniów, potrzeby społeczeństwa (w ogóle lub lokalnego) lub w odpowiednich proporcjach wszystkie trzy,

4. Ustal, czy wobec kursu istnieją już specjalne oczekiwania, czy ustalono, kto będzie odbiorcą i czy już jest sporządzony ogólny plan kursu.

5. Ustal składniki programu: wiadomości, umiejętności, postawy i wartości,

6. Zbadaj czy komponenty mapy programu:

a) Są zgodne z zadaniami kursu,

b) Uwzględniają wszystkie kluczowe procesy myślenia,

c) Są zgodne z możliwościami uczniów,

d) Pobudzają zainteresowanie,

e) Są realne w materialnych możliwościach szkoły,

f) Mają właściwe proporcje wiadomości, umiejętności i podstaw.

7. Sprawdź, czy komponenty mapy dadzą się wykorzystać jako podstawa planowania jednostek tematycznych,

8. Pokaż mapę komuś doświadczonemu np. przełożonym i nanieś ewentualnie poprawki.

Typowe wzorce programu:

Wzorce ześrodkowane na materiale polegają głównie na centralizowaniu danej kultury w programie, a inne są traktowanie pobieżnie.

Wzorce przedmiotowe najstarszy i najlepiej nam znany wzorzec. Przedmioty oddają treść dyscyplin naukowych.

Wzorzec ześrodkowany na dziedzinie nauki wyewoluował po II WŚ z wzorca przedmiotowego. Do jego powstania przyczynił się rozwój wiedzy i nauki. Obecnie stosowany w programach szkół średnich i wyższych.

Wybraliśmy już model, na podstawie którego napiszemy nasz program, wiemy, jaki ma spełniać cel, ale na podstawie jakich kryteriów dobrać niezbędne do zawarcia treści? Treści programu zostają dobrane według światopoglądu konkretnego programisty. Często przy tworzeniu treści wynika także problem z ich nadmiarem. Niezależnie od wzorca programu, trzeba wybrać to, co jest najsensowniejsze i to czego uczniowie nauczą się więcej.

Do kryteriów doboru treści należą:

*Niezależność

Dobieranie treści tak, aby uczniowi ułatwić osiągnięcie maksimum niezależności w najbardziej wydajny sposób.

*Istotność

Im lepiej treść służy rozwojowi zdolności poznawczych, kształtowaniu umiejętności i postaw, tym jest istotniejsza.

*Rzetelność

Wiedza naukowa szybko się zmienia i szybko może się okazać, że treść programowa jest nieaktualna i trzeba ją uzupełnić.

*Zainteresowania

To kryterium trzeba stosować elastycznie, biorąc pod uwagę wiek, dojrzałości i doświadczenia uczniów

*Użyteczność

Wzorzec przedmiotowy, czyli przygotowuje wiedzę, którą uczeń wykorzysta w życiu, lub na dalszych etapach kształcenia

*Wyuczalność

Kryterium wyuczalności polega na optymalizacji wiedzy zawartej w programie z właściwościami przewidywania uczestników programu

*Wykonalność

Każe programistom wziąć pod uwagę takie warunki jak: czas (rok szkolny), kadra pedagogiczna, klimat polityczny, dostępne fundusze.

Posiadając gotowy program nie można zapomnieć o doświadczeniach dydaktycznych, które są komponentem programu obejmującego nauczenie i uczenie się. Są one ściśle związane z programem kształcenia i zapewniają interakcje nauczyciela z uczniami, które winny być zaplanowane w taki sposób, aby umożliwiły osiągnięcie przez szkołę celów.

Programy nauczania kreowane są przez specjalistów programowych oraz uczestników spoza okręgu szkolnego, np. organizacje regionalne czy wydawców.

Źródła:

1. J. Świrko-Pilipczuk, Treści kształcenia ogólnego, w: F. Bereźnicki, Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2001

2. K. Kruszewski, Program szkolny, w: Sztuka nauczania, Re. K. Konarzewski, t.2, Warszawa 2005

3. A.C. Ornstein, F.P. Hunkins, Program szkolny, Warszawa 1998