temat 9- METODY, FORMY I SRODKI KSZTALCENIA

Temat nr 9 , Techniki ,formy i środki kształcenia.

Proces kształcenia jest realizowany za pomocą różnych form organizacyjnych kształcenia, a o efektach pracy decydują nie tylko środki i metody, ale również różne rodzaje zajęć dydaktycznych. Formy organizacyjne wskazują jak organizować pracę dydaktyczną.

typowe dla naszego systemu kształcenia są: lekcja,praca domowa, koła zainteresowań , prace domowe.

Lekcja - Lekcja to podstawowa jednostka formy organizacyjnej nauczania, podczas której nauczyciel w ściśle określonych ramach czasowych prowadzi zajęcia ze względnie stalą grupą uczniów, czyli klasą, zgodnie z planem zajęć, stosując różne metody i środki dydaktyczne, chcąc osiągnąć założone cele kształcenia.

Kupisiewicz wyróżnił trzy podstawowe kryteria podziału tych form:

       1.  liczba uczniów uczestniczących w procesie nauczania - uczenia się

 2.  miejsce uczenia się (muzea,wycieczki,rajdy)

 3.  czas trwania zajęć dydaktycznych

Części składowych lekcji:

1.         Część powtarzająca - służy przypominaniu, rozszerzaniu i powtarzaniu opanowanego już materiału, sprawdzaniu pracy domowej oraz przygotowywaniu się do nowej lekcji

2.         Część postępująca – podanie tematu przez nauczyciela i postawienie celu lekcji

3.         Część zbierająca - ma za zadanie zebrać w całość i uporządkować wiadomości uzyskane przez uczniów, oraz ułatwić zapamiętanie .

Typy lekcji

Powtórzeniowa- powtarzanie poznanego już materiału

Ćwiczeniowa- ćwiczenie praktycznej strony lekcji 

Wycieczkowa- lekcje w terenie

Laboratoryjna – zajęcia w laboratorium- tworzenie własnych projektow, doświadczeń

Ogólna- główna formę lekcji, jej struktura wygląda następująco:

1.         organizacja klasy – sprawdzenie obecności

2.         kontrola pracy domowej i przygotowani e do nowej lekcji –

3.         przeprowadzenie nowej lekcji

4.         podsumowanie nowych wiadomości

5.         zadanie pracy domowej

Fazy lekcji

            Faza przygotowawcza, czyli przygotowanie uczniów do procesu uczenia się na danej lekcji poprzez określenie celu danej lekcji :

§          przygotowanie warunków niezbędnych do działania uczniów na lekcji

§          ustalenie planu wykonywania działania

2.         Faza wykonawcza, czyli proces uczenia się

3.         Faza kontrolna, obejmująca:

§          porównanie uzyskanych wyników działania z jego celem i planem

§          wprowadzenie korekty, jeżeli efekt działania nie jest w pełni zgodny z założonym celem i planem,

Czynności lekcyjne :

1.         czynności przygotowawcze (sprawdzanie pracy domowej lub kontrola i ocena wyników niektórych uczniów, ewentualne powracanie do problemów z poprzednich lekcji.

2.         czynności podstawowe ( ich rodzaj jest zdeterminowany przez dominującą funkcję dydaktyczną lekcji)

3.         czynności końcowe ( czyli utrwalenie nowego materiału, zadanie pracy domowej)

Rodzaje lekcji:

Lekcja podająca - Służy do opracowania obszernego materiału, który należy zrealizować w trakcie jednej lekcji. Zaletami tej lekcji jest prosta struktura i szybkie przekazanie uczniom gotowej wiedzy do zapamiętania. Wadą natomiast jest mała aktywność i samodzielność uczniów.

Lekcja problemowa - w procesie uczenia się powinno przede wszystkim występować myślenie, czyli rozwiązywanie problemów. Może występować ona w każdych warunkach, o ile treści nauczania się do tego nadają. Myślenie ma postać odkrywania, co wymaga twórczej i aktywnej postawy uczniów

Lekcja ćwiczeniowa - lekcja ta ma za zadanie rozwijanie sprawności intelektualnych oraz praktycznych. Można wyróżnić dwie główne fazy:

• Orientacyjna - czyli przekazywanie teorii
• Operacyjna - czyli praktyka

Lekcja eksponująca - lekcja ta kształtuje postawy i uczucia. Stosuje się ją przede wszystkim przy nauczaniu języka ojczystego, przedmiotów artystycznych oraz historii.
chodzi głownie o eksponowanie szeroko rozumianych wartości etycznych estetycznych, moralnych i społecznych.

Formy pracy uczniów:

Praca jednostkowa - uczeń realizuje zadania dydaktyczne indywidualnie

Praca zbiorowa - Obejmuje jednocześnie wszystkich uczniów w klasie i wszyscy oni uczestniczą w procesie nauczania.

Praca grupowa - wszyscy uczniowie w klasie są zaangażowani aktywnie w pracę związaną z tematem lekcji. Grupa staje się niezastąpionym narzędziem budzenia aktywności i samodzielności uczniów, wdrażania ich do współdziałania, przemyślanego podziału zadań, a także racjonalnej organizacji pracy.

Środki dydaktyczne:

Środki dydaktyczne są to przedmioty, które dostarczając uczniom określonych bodźców sensorycznych. Środki te ułatwiają im pośrednie i bezpośrednie poznanie rzeczywistości

PODZIAŁ ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH:

      Środki proste:

a. słowne

b.proste środki wzrokowe

Środki złożone

  a. mechaniczne

 b. środki słuchowe

 c. środki automatyzujące proces uczenia się

źródła:
1. F. Bereźnicki , Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2007
2. J. Półturzycki, Dydaktyka dla nauczycieli , Toruń 1999